Zaparcia – przyczyny, dieta, leki roślinne

Dolegliwość ta jest jedną z najczęstszych ze strony przewodu pokarmowego i występuje u około 15% osób dorosłych. Można sądzić, że jest to problem cywilizacyjny. Wraz z rozwojem przemysłu, spożywamy coraz więcej przetworzonej żywności, zawierającej substancje konserwujące, barwiące, zagęszczające, stabilizujące, korygujące smak, zapach i wygląd. Okresowo środki przeczyszczające przyjmuje 35% kobiet i około 15% mężczyzn. O zaparciu mówimy wtedy, gdy defekacja występuje rzadziej niż raz na 3 dni.

Zaparcia mogą być wywołane wieloma czynnikami i mieć różnego rodzaju podłoże. Pierwsze z nich, to zaparcia nawykowe inaczej czynnościowe, atoniczne, które są efektem sposobu życia. Przyczyną może być czynnik emocjonalny, czyli wstrzymywanie się od wypróżniania, np. w toalecie publicznej, w miejscu pracy, czy też nawet i we własnym domu w wyniku… braku czasu i ciągłego pośpiechu.

W zaparciach atonicznych przyczyną jest zwolnienie perystaltyki jelit w wyniku czego dochodzi do nadmiernego wchłaniania wody w jelicie grubym i zagęszczenia mas kałowych. Masy kałowe stają się zbite twarde, defekacja występuje rzadziej niż raz na 2 dni i jest bolesna.

W zaparciu kurczowym spastycznym jelito zaciska się wokół mas kałowych doprowadzając czasami do stanów zapalnych błony śluzowej. Kał jest oddawany w postaci małych grudek lub cienkiego ołówka. Z powodu stanów zapalnych zaparcie może występować naprzemiennie w wolnymi stolcami.

Prawidłowa defekacja jest procesem oczyszczania organizmu z resztek pokarmowych, produktów przemiany materii, toksyn, bakterii. Zaleganie treści jelit prowadzi do nasilenia procesów gnilnych, w wyniku, których powstają m.in. rakotwórcze nitrozaminy, Długotrwałe zaleganie mas kałowych w okrężnicy, powoduje ich odwodnienie, a wraz z wchłoniętą przez jelito wodą, do ustroju mogą się przedostawać różne trucizny.

Do zaparcia usposabiają:

• nieregularne odżywianie
• mało urozmaicony skład pokarmów,
• niewłaściwa dieta i siedzący tryb życia
• żylaki odbytu
• nadużywanie środków przeczyszczających
• leki porażające lub zwalniające perystaltykę jelit
• zatrucie ołowiem, wywołujące stany spastyczne jelit
• niektóre choroby, np.: niedoczynność tarczycy, nadczynność przytarczyc, depresja, nerwice, choroba Parkinsona, guzy przewodu pokarmowego, otyłość.

Czynniki chorobowe powodujące zaparcia, którym towarzyszy bolesność w obrębie brzucha, powtarzające się regularnie i nasilające się wymagają specjalistycznej pomocy lekarza.W tych przypadkach samodzielne stosowanie leków przeczyszczających jest przeciwskazane.

Objawami przetrzymywania mas kałowych są:

• brak łaknienia,
• bóle głowy,
• nudności,
• tępe bóle w jamie brzusznej,
• niepokój,
• wzdęcia,
• niesmak w ustach

Najważniejszym elementem profilaktyki zaparć jest eliminowanie błędów dietetycznych.

Jeśli zaparcia występują sporadycznie wystarczy korekta codziennej diety i więcej aktywności fizycznej. Unikajmy siedzącego trybu życia, w miarę możliwości często spacerujmy, zamiast windy wybierajmy schody, a dłuższy spacer czy bieg po mieście, gdy gdzieś dalej zaparkujemy też nam nie zaszkodzi. Jeśli pracujemy przy biurku pamiętajmy o codziennych ćwiczeniach (przysiady, brzuszki, pompki, jazda na rowerze). Taka forma rekreacji jest prosta, tania i nie wymaga karnetu na obiekt sportowy 🙂

Dieta Bogatoresztkowa

Zastosowanie: zaparcia nawykowe w postaci atonicznej, zaburzenia czynnościowe jelit.

Cel: pobudzenie motoryki jelit oraz uregulowanie ich czynności

Dieta polega na zwiększeniu błonnika pokarmowego frakcji nierozpuszczalnych i płynów.

Błonnik nierozpuszczalny zawierają produkty zbożowe z grubego przemiału:

Kasza gryczana, kasza jęczmienna, graham, pieczywo razowe, makarony razowe, płatki śniadaniowe gruboziarniste, pieczywo chrupkie oraz otręby pszenne mają największy wpływ na odruchy defekacyjne.

Zaleca się po 2-3 razy po łyżce otrąb, które mogą być podawane z surówkami, jogurtem, pastami do pieczywa, potrawami mielonymi. Podczas podawania ich należy zwiększyć ilość wapnia w diecie i płyny do 2 litrów na dzień. Do wyzwolenia funkcji błonnika niezbędna jest woda. Otręby zawierają kwas fitynowy, który upośledza wchłanianie wapnia, magnezu, żelaza.

Ważną rolę odgrywają również owoce suszone: śliwki – 20-40 g na dzień, rodzynki, jabłka, morele figi, oraz papryka, buraki, są bardzo skuteczne w zaparciach.

Korzystne działanie na perystaltykę jelit oprócz wymienionych wyżej produktów mają: miód, jogurt, kefir, 1-dniowe mleko ukwaszone, śmietanka, kompoty z suszonych śliwek, soki zawierające kwasy organiczne, masło, oliwa z oliwek, oleje, surówki, siemię lniane, buliony.

Zaleca się ½ szklanki przegotowanej chłodnej wody z miodem lub namoczone śliwki suszone, albo łyżeczka oliwy na czczo.

W diecie należy ograniczyć pokarmy zmniejszające perystaltykę jelit, są to:

• kluski, pieczywo białe
• ryż biały, kasza manna, mąka ziemniaczana
• banany,
• fast food-y
• chipsy
• tłuszcze zwłaszcza smażone mięso
• konserwy, wędliny niskiej jakości
• napoje wysokosłodzone
• ciastka z kremem
• wykluczyć: mocną kawę, herbatę, wino czerwone wytrawne, suche pożywienie oraz pokarmy powodujące wzdęcia (groch, fasolę, bób, warzywa kapustne), gorzką czekoladę, kakao,

Powyższe zalecenia dotyczące spożywania produktów bogatych w błonnik szczególnie pochodzący z produktów pełnoziarnistych, nie sprawdzi się w przypadku IBS (nadwrażliwość jelita grubego) w innych chorobach jelit, oraz chorobach, gdzie jest wymagana dieta lekkostrawna.

Fitoterapia

Błonnik, substancje włókniste i śluzowe ma znaczący wpływ na pracę przewodu pokarmowego. Usprawnia jego pracę (zapobiega zaparciom i biegunkom), wchłania wodę i przyspiesza eliminację niestrawionych resztek pokarmu. Pobudza ukrwienie jelit i wpływa na perystaltykę jelita grubego poprzez drażnienie jego ścian. Chroni przed zaparciami, uchyłkowatością jelit, polipami, żylakami odbytu i chorobą nowotworową. Włókna absorbują szkodliwe substancje i wspomagają ich usuwanie z organizmu. Wymienione substancje występują w warzywach, owocach i ziołach.

• źródło błonnika: nasienie babki płesznik, babki jajowatej, siemię lniane, korzeń prawoślazu
• substancje zawierające antrazwiązki: liść i owoc senesu, kora kruszyny, korzeń rzewienia, alona (wysuszony sok aloesu drzewiastego), owoc bzu czarnego, – znane od wieków sprawdzone, skuteczne i naturalne środki przeczyszczające. Zioła te najlepiej stosować na wieczór, defekacja następuje nazajutrz rano.

Po zioła przeczyszczające sięgamy dopiero wtedy, gdy korekta diety i trybu życia nie przynosi efektów, a także gdy stosowanie środków pęczniejących i śluzowatych nie przyniosło efektów. Przewlekłe i nieumiejętne stosowanie leków przeczyszczających zawierających antrazwiązki może nasilać tendencję do zaparć. Środków tych nie powinny stosować kobiety w ciąży i w okresie karmienia oraz dzieci poniżej 12 r. życia.

Należy mocno pokreślić, że środki przeczyszczające nie są lekami odchudzającymi!

Dawkowanie:

• • nasienie babki jajowatej – dawkowanie: 10-30g nasion, 3-10g łupiny nasiennej w 100 ml wody, dodatkowo popijać co najmniej 200 ml wody,
  • nasienie płesznika: 10-30g surowca całego lub rozdrobnionego,
  • nasienie lnu: doustnie maceraty z 8-10g jednorazowo, dobowo z 24-30g surowca.

Dawkowanie zależy od nasilenia problemów zaparć, nie należy przesadzać, jelita powinny same zacząć pracować.

• korzeń prawoślazu: jednorazowo i dobowo maceraty lub napary z 2-6 g surowców

Nasienie babki płesznik można stosować w zaparciach ciężarnych i u dzieci od 6 roku życia.

Opracowała: Dietetyk kliniczny oraz specjalista w zakresie fitoterapii

Agnieszka Pierwoła

Human Digestive System Image courtesy of dream designs at FreeDigitalPhotos.net

Group Of Indian Spices And Herbs On White Background Image courtesy of jk1991 at FreeDigitalPhotos.net