Równowaga kwasowo-zasadowa – to stan, w którym zachowany jest swoisty stosunek kationów i anionów w płynach ustrojowych, warunkujący odpowiednie pH i prawidłowy przebieg procesów życiowych .
Równowaga kwasowo-zasadowa utrzymywana jest przez wydalanie nadmiaru, CO² przez płuca, wydalanie przez nerki kwasów i zasad. Dzięki tym mechanizmom stałość odczynu płynów ustrojowych i tkanek jest w dużym stopniu zapewniona. Wskutek przemian metabolicznych wyzwalane są składniki zdolne do zakwaszania lub alkalizowania organizmu. Zwykle istnieje przewaga związków zakwaszających nad alkalizującymi.
Alkalizujące składniki to jony sodu, potasu, wapnia, magnezu, żelaza. Zakwaszające to jony: chlorkowy, fosforanowe, siarczanowe i kwasy nie ulegające spalaniu czyli fitynowy, szczawiowy, benzoesowy oraz nadmiar dwutlenku węgla powstałego w wyniki przemian białek, tłuszczów, węglowodanów. W pewnych warunkach, przy zaburzonej przemianie materii może dojść do zakwaszenia (kwasicy) lub nadmiernego zalkalizowania (alkalozy). Kwasicą nazywa się zwiększenie stężenia jonów wodorowych we krwi, a zmniejszenie stężenia jonów wodorowych we krwi nazywa się zasadowicą. Wyróżnia się kwasicę oddechową – występującą przy upośledzonym wydalaniu CO² przez płuca i kwasicę metaboliczną –spowodowaną nadmiernym wytwarzaniem
Wytwarzane kwasy w organizmie są w miarę łatwo zobojętniane za pomocą substancji buforującym do których należą: układ wodorowy, węglanowy, fosforanowy, białka komórkowe i hemoglobina. Każdy ukłąd buforujący składa się z dwóch elementów albo kwas/zasada, albo słaby kwas/silny kwas. W ten sposób bufory mogą albo przyjmować jony wodorowe lub też oddawać je. Głównym układem buforowym stabilizującym pH płynów stabilizującym jest bufor wodorowęglanowy.
Na regulację równowagi kwasowo-zasadowej pewien wpływ ma odpowiedni dobór produktów w żywieniu. Produkty bogate w sód, potas, wapń, magnez działają alkalizująco, natomiast zawierające znaczne ilości pierwiastków, takich jak; fosfor, chlor, siarka, zakwaszająco.
Termin zakwaszenie organizmu nie istnieje w medycynie konwencjonalnej to termin umowny bowiem nie można tego w żaden sposób laboratoryjnie zbadać.
U zdrowych osób ph utrzymuje się w ściśle określonych granicach, dotyczy to krwi(7.4), soku żołądkowego(1.5), treści jelitowej(8), moczu(5),ale nawet najlepiej działajacy układ buforujący może mieć ograniczone możliwości działania, zły styl życia, monotonia diety, nadmiar przyjmowania jednych i tych samych produktów o działaniu kwasotwórczym powoduje, że część gdzieś ten nadmiar musi się odkładać.
Zaburzenie równowagi kwasowo‐zasadowej prowadzi do niekorzystnych zmian zdrowotnych. W praktyce jednak częściej spotyka się zakwaszenie organizmu niż alkalozę.
Objawami tego typu zakwaszenia organizmu, przy braku innych zaburzeń stanu zdrowia, są: stałe zmęczenie, bóle głowy, stawów, utrata apetytu, zła cera, starczy wygląd, apatia, skłonność do neurastenii oraz zaburzenia w przemianie materii i gorsze wykorzystanie składników odżywczych z pożywienia. Długotrwała kwasica sprzyja też powstawaniu schorzeń skóry, nadciśnieniu, cukrzycy i kamicy nerkowej. Zwiększone wydalanie z moczem składników mineralnych np. wapnia, sodu, magnezu, prowadzącą do kamicy nerkowej. W zasadowicy występuje zwiększone wydalanie wodorowęglanów z moczem oraz zmiany w przemianach metabolicznych (np.zahamowanie glukoneogenezy )
Dobrym wskaźnikiem pokazującym wpływ produktów żywnościowych na równowagę kwasowo‐zasadową jest pomiar pH moczu. Przy diecie zrównoważonej odczyn moczu jest lekko kwaśny, przy dużym udziale mięsa ‐ kwaśny, a u osób, w których diecie przeważają warzywa, odczyn moczu zbliża się do obojętnego. Obojętne pH moczu sprzyja rozwojowi bakterii.Zdolność zasadotwórcza diety mieszanej (tzn. dieta łącząca wyroby mięsne i warzywa) jest słabsza niż kwasotwórcza, dlatego dla zachowania równowagi kwasowo‐zasadowej należy zwiększyć spożycie owoców, warzyw i mleka. Zdolności niektórych pokarmów do zakwaszania lub alkalizowania znajdziemy poniżej.
Tabela I Produkty alkalizujące i zakwaszające
Produkty alkalizujące | Produkty zakwaszające |
Mleko
Przetwory mleczne Ziemniaki Warzywa Owoce
|
Jaja
Mięsa, wędliny Ryby Sery Produkty zbożowe Słodycze |
Opracowała mgr dietetyki oraz specjalista w zakresie fitoterapii Agnieszka Pierwoła