WITAMINA D I JEJ ROLA W PROFILAKTYCE CHORÓB PRZEWLEKŁYCH

Źródła witaminy D:

Egzogenne

• Tłuste ryby morskie: makrela, śledź, łosoś, sardynki oraz tuńczyk
• Tran
• Jaja, masło, mleko
• Grzyby suszone na słońcu

 

Stosunkowo niewielka ilość witaminy D, 16-27 mg wit. D w 100g masy.

 

Endogenne

słoneczna witamina   ⇒  skóra  ⇒ wątroba ⇒ nerki

 

Synteza skórna pod wpływem działań promieni słonecznych to 90 % obecnej w organizmie wit. D

W osoczu witamina D występuje pod postacią cholekalcyferolu (witamina D3) lub ergokalcyferolu (witamina D2). Cholekalcyferol powstaje w skórze pod wpływem promieni ultrafioletowych (UV), a ergokalcyferol dostarczany jest, jako składnik pokarmów pochodzenia roślinnego.

 

Kalcytriol – aktywna postać witaminy D₃,

 

Rola witaminy D i wpływ na zdrowie

Działanie

KLASYCZNE	NIEKLASYCZNE	DODATKOWE
Prawidłowa gospodarka Wapniowo- fosforanowa odgrywa rolę w procesach proliferacji(rozrastania), dojrzewania i różnicowania się komórek   Działanie przeciwbakteryjne i przeciwzapalne	Stymuluje wydzielanie insuliny przez komórki-trzustki         Regulacja procesów odpornościowych	Niedobór obserwowany w wielu chorobach zakaźnych

 

Niedobór witaminy D może być skutkiem niedostatecznej podaży witaminy:

• Z pokarmem,
• Upośledzenia jej wchłaniania w przewodzie pokarmowym (np. choroba Leśniewskiego-Chrona, Mukowiscydoza).
• Niedostatecznego nasłonecznienia skóry (np.unikanie słońca przez osoby starsze lub obawa przed nowotworami złośliwymi skóry)
• Uszkodzenia miąższu wątroby lub nerek.
• Leki obniżające cholesterol
• Sekwestracja (magazynowanie) witaminy D w tkance tłuszczowej u osób otyłych
• Zespół nerczycowy
• Karmienie piersią

 

Większe zapotrzebowanie na witaminę D w wyniku przyspieszonego katabolizmu wymagają:

• Terapie przeciwpadaczkowe,
• Leczenie glikokortykosteroidami,
• Terapia AIDS

 

Czynniki wpływające na intensywność syntezy skórnej witaminy D w organizmie

• Szerokość geograficzna
• Pora roku
• Pora dnia
• Pigmentacja skóry (zwiększona ilość melatoniny w skórze)
• Wiek
• Stosowanie kosmetyków z filtrem UV

 

Synteza najbardziej efektywna pomiędzy 10-15 godz.

 

Stężenie witaminy D w surowicy jest uzależnione nie tylko przez ekspozycję na promieniowane UVB, ale również przez:

• Zwyczaje żywieniowe [w krajach skandynawskich wysokie stężenia witaminy D w organizmie wynikają z diety zawierającej duże ilości ryb i tłuszczu rybnego].
• Wzbogacanie żywności w witaminę D,
• Przyjmowanie suplementów diety,
• Kolor skóry, płeć
• Rodzaj ubrania [w krajach Środkowego Wschodu, wiążą się z kolei z ubiorem kobiet — według tradycji religijnej należy tam zasłaniać całe ciało, łącznie z twarzą].

 

Witamina D- układ kostny: 

• Niedobór: krzywica, osteoporoza, osteomalacja
• Najważniejszy czynnik stymulujący aktywny transport przez jelita wapnia, a także fosforanów i magnezu
• Niedostateczna ilość prowadzi do destrukcji kości w ten sposób przyczyniając się do ubytku masy kostnej.

 

Suplementacja witaminą D zmniejsza ryzyko, wystąpienia złamania szyjki kości udowej i innych niekręgosłupowych złamań kości. Znaczące obniżenie złamań zauważono u osób starszych. Wykazano, że najmniejszą średnią dawką witaminy D, która chroni przed złamaniem kości, jest 700–800 jm. na dobę. Obecnie wydaje się, że właściwą dawką suplementacyjną u osób w wieku powyżej 50 lat powinno być 700–1000 jm. na dobę.

 

Otyłość –niedobór witaminy D

Zauważono spadek stężenia tej witaminy w surowicy krwi oraz zmniejszenie jej dostępności biologicznej na skutek nadmiernego gromadzenia i zatrzymania rozpuszczalnej w tłuszczach witaminy D w tkance tłuszczowej.

Niedobór witaminy towarzyszy otyłości wisceralnej (brzusznej) i wyższym wartością wskaźnika BMI.

 

Witamina D- cukrzyca typu 2

Utrzymanie odpowiedniej homeostazy witaminy D i wapnia może mieć duże znaczenie w zapobieganiu insulinooporności i cukrzycy.

Niedobór zaburza funkcję trzustki ( komórek β wysp trzustkowych), która wydziela insulinę.

• Wzrost stężenia karcytriolu w surowicy, zwiększa wrażliwość na insulinę oraz usprawnia funkcjonowanie komórek wysp trzustkowych.

Wyrównanie niedoboru witaminy D normalizuje glikemię na czczo u osób, u których nie zdiagnozowano cukrzycy, ale z nieprawidłową glikemią na czczo.

 

Witamina D-układ sercowo-naczyniowy

• Wykazuje działanie kardioprotekcyjne, może wpływać na kontrolę ciśnienia tętniczego jak również na bezpośredni wpływ na komórki mięśnia sercowego i ścian naczyń krwionośnych
• Pośrednio oddziaływują na układ sercowo-naczyniowy poprzez jej wpływ na insulinowrażliwość i metabolizm węglowodanów i tłuszczów.

 

Witamina D –zaburzenia lipidowe

Stężenie witaminy D jest pozytywnie powiązane z poziomem cholesterolu HDL(dobry) i negatywnie ze stężeniem trójglicerydów we krwi

Niedobór zwiększa ryzyko nadmiernego spadku poziomu HDL i wzrostu trójglicerydów we krwi, dyslipidemi.

 

Witamina D- układ immunologiczny

• Najważniejszy czynnik modulujący odpowiedź immunologiczną w zakresie odpowiedzi biernej, wrodzonej jak i czynnej nabytej.
• Hamuje podział nieprawidłowych komórek
• ochronne działanie tej witaminy zapobiegające rozwojowi infekcji,chorób autoimmunologicznych oraz nowotworów

 

Witamina D okazała się być regulatorem odpowiedzi immunologicznej. Niedobór jej powoduje zaburzenie równowagi immunologicznej w wyniku czego może nastąpić rozwój choroby autoimmunologicznej. Zauważono wpływ niskich wartości witaminy D na rozwój tocznia rumieniowatego, cukrzycy typu 1, stwardnienia rozsianego oraz nieswoistych zapaleń jelit. Wykazano, że witamina D3 wpływa na zmniejszenie prozapalnych cytokin. Stwierdzono, że podanie suplementacji wpływa na łagodniejszy przebieg chorób autoimmunologicznych lub zapobiega ich wystąpieniu. Badania epidemiologiczne sugerują, że niedobór witaminy D3 w diecie powoduje powstanie chorób autoimmunologicznych u ludzi. Suplementacja preparatami witaminy D może stanowić czynnik ochronny.

 

Witamina D-układ nerwowy

Ponieważ receptor dla witaminy D znajdują się w mózgu, jej niedobory mogą się przyczyniać także do rozwoju niektórych chorób: psychiatrycznych

• schizofrenia
• sepresja (brak słońca)
• U osób po 65r. życia ryzyko wystąpienia zaburzeń poznawczych, choroba Alzheimera
• U kobiet w ciąży niedobór może być ryzykiem wystąpienia u dzieci schizofrenii.

 

Choroby lub ich patologie związane z niedoborem witaminy D

 

Choroby kości	Choroby poza kostne
U dzieci: Krzywica Zwiększone ryzyko złamań kości Zaburzenia wzrostu   U dorosłych: Osteoporoza Osteomalacja	Tężyczka Krzywica Choroby układu sercowo-naczyniowego Otyłość Nowotwory Cukrzyca typu 1 i typu 2 Choroby z autoagresji Schizofrenia Depresja

 

Niedobór witaminy D stwierdzono u około 1 miliarda osób we wszystkich grupach wiekowych i etnicznych. Stężenie witaminy D w surowicy poniżej 20 ng/ml określa się mianem niedoboru. Właściwa suplementacja i rozsądne zażywanie kąpieli słonecznych mogą zapobiec wystąpieniu niedoborów w większości populacji.

 

Podsumowanie

Działanie biologiczne witaminy D zależy od obecności receptora jądrowego VDR. Receptor ten należy do rodziny receptorów steroidowych. Odgrywa centralną rolę we wpływie witaminy D na organizm, bowiem reguluje ekspresję ponad 50 genów związanych z homeostazą Ca/P, a także odpowiedzialnych za proliferację komórkową, różnicowanie i odpowiedź immunologiczną.

Dlatego przed rozpoczęciem suplementacji powinniśmy zbadać jej poziom w organizmie i ustalić dawkę do otrzymanego wyniki. Wynik najlepiej powtórzyć w miesiącach wiosennych sprawdzając jak organizm przyswaja tą witaminę prze syntezę skórną, czy dawka powinna być całoroczna czy tylko w okresach jesienno-zimowych i w jakich ilościach.

W przypadku stosowania dużych dawek razem z witaminą D powinien być podawany wapń by nie spowodować hipokalcemii. Długotrwała ekspozycja skóry na słońce może powodować poparzenia lub inne choroby dermatologiczne, ale nie jest produkowany nadmiar witaminy D.

 

Decyzję o suplementacji witaminy D3 warto skonsultować z lekarzem

 

Jeżeli chodzi o dawkę toksyczyną dla tej witaminy to zródła naukowe podają różne wartości, czyli nie wiadomo do końca dla kogo jaka dawka może być toksyczna czy już 100ng/ml,150 czy200 ng/ml. Brak jest wieloletnich badań naukowych określających skutki długotrwałej suplementacji wysokimi dawkami witaminy D3.

Pamiętajmy, że pomimo dobroczynnego działania tej witaminy to w myśl życiowej zasady i stwierdzenia iż ”natura nie lubi przesytu ”zachowajmy umiar i zdrowy rozsądek.

 

Kryteria diagnostyczne dla zdrowego człowieka :

 

Stężenie 25 (OH) D w surowicy

________________________________________________________

 

Kryteria diagnostyczne zaopatrzenia w witaminę D dla osób dorosłych

 

Stężenie witaminy D	Diagnoza, zalecenia
<20 ng/ml (<50 nmol/l)	deficyt witaminy D, który powinien być leczony farmakologicznie
20–30 ng/ml (50–75 nmol/l)	stężenie suboptymalne, należy umiarkowanie zwiększyć dobową dawkę witaminy D
30–50 ng/ml (75–125 nmol/)	stężenie docelowe zapewniające wielokierunkowe działanie witaminy D, należy utrzymać stosowaną dawkę
50–100 ng/ml(125–250 nmol/l)	duże zaopatrzenie w witaminę D; należy zmniejszyć dawkę suplementacyjną, jeśli stężenie jest w górnej granicy tego zakresu lub utrzymać stosowaną dawkę w przypadku niższego stężenia
>100 ng/ml (250 nmol/l)	konieczna redukcja lub zaprzestanie suplementacji do momentu osiągnięcia docelowego stężenia witaminy D

 źródło: medycyna praktyczna: www.mp.pl

 

W aktualnych wytycznych nie podano zalecanego stężenia witaminy D w surowicy u dzieci. Według standardów z 2009 roku powinno ono wynosić 20–60 ng/ml (50–150 nmol/l)22.

 

żr ódło: Medycyna rodzinna 2/2015Med Rodz 2015; 2(18): 61-66Zygmunt Zdrojewicz1, Ewa Chruszczewska2, Michał Miner2

 

Suplementacja ma wspomagać nasz organizm, a nie szkodzić.

Decyzję o suplementacji witaminy D3 warto skonsultować z lekarzem. To lekarz bierze odpowiedzialność od początku do końca za leczenie pacjenta. W związku z powyższym do niego należy również interpretacja wszelkich wyników badań, a my nie zpominajmy wychodzić na słońce i badać się regularnie, profilaktyka wszak jest najlepszym lekarstwem 🙂

 

Opracowała mgr dietetyki oraz specjalista w zakresie fitoterapii Agnieszka Pierwoła